Κριτική Βιβλίου “Η «περίκλειστη» εκπαίδευση – Καθολικά σχολεία και γυναικεία εκπαίδευση στην Ελλάδα του 19ου αιώνα: Το σχολείο του τάγματος του Αγίου Ιωσήφ της Εμφανίσεως στην Αθήνα (1856-1893)” του Στέφανου Καβαλλιεράκη

Το συγκεκριμένο βιβλίο αποτελεί μία μελέτη πάνω στα καθολικά σχολεία και τη γυναικεία εκπαίδευση στην Ελλάδα του 19ου αιώνα. Στο παρόν βιβλίο γίνεται αναφορά τριών τέτοιων σχολείων. Το πρώτο είναι το σχολείο του γυναικείου τάγματος του Αγίου Ιωσήφ της Εμφανίσεως –το οποίο ιδρύθηκε το 1856–, το δεύτερο το Jeanne D' Arc –ιδρύθηκε το 1859– και το Λεόντειο Λύκειο.
Για την έρευνά του, ο συγγραφέας, θα μας ταξιδέψει πίσω στο χρόνο, τότε όπου η Ελλάδα προσπαθούσε να ανοικοδομηθεί και να αποτινάξει από πάνω της την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το πρώτο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στη δημιουργία του ελληνικού έθνους.
Στο δεύτερο κεφάλαιο θα δούμε τη σύνθεση του εκπαιδευτικού συστήματος, το κατά πόσο και πως οι ξένες επιρροές συνετέλεσαν στη δημιουργία αυτού, την παρουσία της προτεσταντικής εκπαίδευσης καθώς και τις ουσιαστικές επιδιώξεις τους στον ελλαδικό χώρο, οι οποίες δεν είχαν ως στόχο και σκοπό την αποτίναξη της Ελλάδος από τους Οθωμανούς. Επίσης, θα γνωρίσουμε το νομικό πλαίσιο για την πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση αλλά και για την ιδιωτική εκπαίδευση στην Ελλάδα. Τέλος, θα μας δώσει τις πληροφορίες που χρειαζόμαστε να κατανοήσουμε τους λόγους για τους οποίους η Εκκλησία δεν πρωτοστάτησε θέτοντας μία ορθόδοξη εκπαίδευση και γιατί υποτάχθηκε στο κράτος.
Στο τρίτο κεφάλαιο θα γνωρίσουμε τη θέση της γυναίκας στην Ελλάδα στο κοινωνικό πλαίσιο της χώρας. Ενώ θα μάθουμε και για τη δράση των προτεσταντικών γυναικείων σχολείων εκπαίδευσης και τους λόγους που θέλανε να προσφέρουν μόρφωση στη γυναίκα.
Στο τέταρτο κεφάλαιο θα δούμε τη δημιουργία των ξένων σχολείων –ως επί το πλείστον προτεσταντικών– στον ελλαδικό χώρο. Το παρθεναγωγείο Mme Volmerange και το καθολικό σχολείο «Διονύσιος Αρεοπαγίτης»–το οποίο μεταγενέστερα (το 1888) ονομάστηκε Λεόντειον Λύκειον «Άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης» και το 1907 περιήλθε στα χέρια των Μαριανών Αδερφών– είναι οι πρόδρομοι των μετέπειτα εκπαιδευτηρίων.
Στο πέμπτο κεφάλαιο θα μάθουμε για το τάγμα του Αγίου Ιωσήφ της Εμφανίσεως. Τα αρχεία είναι λιγοστά και παρατηρούνται ορισμένα λάθη. Ο ερευνητής θα μας γνωστοποιήσει τον εντοπισμό δύο σημαντικών ανέκδοτων κειμένων στα γαλλικά. Το πρώτο αφορά την επίσημη έναρξη καταγραφής της ιστορίας του τάγματος και το δεύτερο αναφέρεται στην οικονομική βοήθεια, που φέρεται να είχε ζητήσει η δεύτερη προϊσταμένη του, προς την Alliance Francaise. Από εκεί και έπειτα θα μάθουμε το ιστορικό της δημιουργίας του, τους στόχους του και της πολιτικής του. Φυσικά, δεν λείπουν και πληροφορίες όπως το πρώτο σχολικό πρόγραμμα καθώς και της στολής των δεσποινίδων και των κανονισμών του. Θα μάθουμε πότε έγινε η επίσημη αδειοδότηση του σχολείου και την επιστολή του Νομάρχη Αττικής και Βοιωτίας σχετικά με τη λειτουργία του και της άδειας που του παραχωρήθηκε. Τα προβλήματα γίνονται γνωστά καθώς και οι αλλαγές της έδρας του.
Στο έκτο και τελευταίο κεφάλαιο θα γνωρίσουμε τις εκπαιδευτικές αρχές του και τις πρακτικές του. Οι παιδαγωγικές μεθόδους του και τα σχολικά μαθήματα ανά σχολική χρονιά αναλύονται όσο περισσότερο γίνεται. Φυσικά, δεν λείπουν και οι λεπτομέρειες αναφορικά με τη θρησκευτική εκπαίδευση. Τέλος, σε αυτό το κεφάλαιο έχει ενσωματωθεί και ο επίλογος του βιβλίου.
Επομένως, θα δούμε βήμα – βήμα την ένταξη των καθολικών σχολείων στην ελληνική επικράτεια από την εποχή του νεοσύστατου πλέον κράτους μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι προτεσταντικές οργανώσεις μπαίνουν με διάφορους τρόπους στη χώρα και ευδοκιμεί το έδαφος για τη δημιουργία των σχολείων τους. Παρόλο που τα σχολεία είναι αρκετά, ο συγγραφέας από το δεύτερο μισό του βιβλίου και έπειτα αναλύει το σχολείο του τάγματος του Αγίου Ιωσήφ της Εμφανίσεως από τις 4 αδερφές (soeurs=καλόγριες) του.
Η έρευνά του ήταν αδιάκοπη και μεγάλη. Δεν αποτελεί μόνο μία καταγραφή για το τάγμα του Αγίου Ιωσήφ της Εμφανίσεως αλλά μία ουσιαστική εισχώρηση και επιρροή τους στην εκπαίδευση και στην κοινωνία με τις «ευχές» ή καλύτερα με την απουσία της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Το βιβλίο αποτελεί ένα πολύπλευρο πόνημα, το οποίο μας παρέχει γνώσεις, άγνωστες προς τους περισσότερους εξ ημάς. Πληροφορίες με ουσία, σκέψη και προβληματισμό έρχονται να μας δείξουν το καθεστώς που υπήρχε στο κράτος και της κοινωνικής και πολιτικής της χώρας στο πέρασμα των χρόνων. Πολλοί γνώριζαν ότι η θέση της γυναίκας σε κοινωνικό και εκπαιδευτικό επίπεδο ήταν υποδεέστερη από αυτή των αντρών εξαιτίας κάποιων στερεότυπων. Αυτή η τακτική έδωσε πρόσφορο έδαφος στα καθολικά σχολεία να αναπτυχθούν και να αποκτήσουν τους «θαυμαστές» και υποστηρικτές τους.
Η γραφή του είναι μεστή και ουσιαστική προσπαθώντας να μας δώσει όλες τις πληροφορίες που χρειαζόμαστε για να κατανοήσουμε το κοινωνικό-πολιτικό σύστημα από το 1830 και μετά. Εκτός από αυτό το κομμάτι μας προσφέρει και μία ανάλυση των καθολικών και προτεσταντικών σχολείων που δημιουργήθηκαν στην Ελλάδα και καρποφόρησαν παρέχοντας εκπαίδευση στις Ελληνίδες. Οι παραπομπές του βιβλίου είναι άπειρες, όπως και η εκτενής βιβλιογραφία που θα βρει κανείς στο τέλος του αναγνώσματος. Εύχομαι να έρθουν και άλλα βιβλία μελέτες, εκτενής έρευνας όπως είναι το παρόν βιβλίο.





Βασιλική Διαμάντη