Συζητώντας με την Αγγελική Σιδηρά

Ερώτηση 1η: Ποιος/α είναι ο/η αγαπημένος/η σας ποιητής/τρια;

Α.Σ.: Πολλοί είναι οι αγαπημένοι μου ποιητές. Μου έχει τύχει πολλές φορές όταν συναρπάζομαι από ένα ωραίο ποίημα να νομίζω ότι αγαπημένος μου ποιητής είναι αυτός που το έγραψε. Αν όμως πρέπει να πω ένα όνομα, θα καταλήξω στον Κώστα Καρυωτάκη.

Ερώτηση 2η: Ποιο είναι το πρώτο βιβλίο που διαβάσατε;

Α.Σ.: Διάβαζα από πολύ μικρή. Θυμάμαι το «Ένα δένδρο μεγαλώνει στο Μπρούκλιν», «τα σταφύλια της οργής», την «Τζέην Έυρ». Αν όμως γυρίσω πίσω στα παιδικά μου χρόνια, το πρώτο βιβλίο που με στιγμάτισε είναι: «Τον καιρό του Βουλγαροκτόνου» της Πηνελόπης Δέλτα.

Ερώτηση 3η: Τι σας ώθησε να ξεκινήσετε να δημιουργείτε μέσω της ποίησης;

Α.Σ.: Στο σχολείο, στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού όταν στην έκθεση μου έβαζαν ένα θέμα, αντί να το αναπτύξω σε πεζό λόγο, έγραφα συχνά ένα σχετικό ποίημα. Μάλιστα στο περιοδικό της Σχολής Αηδονοπούλου που δημοσίευαν κάθε μήνα, σε ένα τεύχος υπήρχε το πρώτο ποίημά μου «Το πρωταπριλιάτικο ψέμα» και στο ίδιο τεύχος ένα μικρό πεζό της Κατερίνας Αγγελάκη Ρουκ. Όταν ήμουν στην πέμπτη Δημοτικού πέθανε ο παππούς μου και γι’ αυτόν έγραψα κάποια από τα πρώτα ποιήματά μου.

Ερώτηση 4η: Τι σημαίνει η ποίηση για εσάς;

Α.Σ.: Η ποίηση μού είναι απαραίτητη σαν τον αέρα που αναπνέω. Με λυτρώνει. Όταν έχασα τον αδελφό μου, στον οποίο αφιέρωσα μία από τις πρώτες συλλογές μου την «Όγδοη Νότα» ένιωθα να συμφιλιώνομαι με τον πόνο μου, μόνο μέσα από τα ποιήματά μου που μιλούσα γι’ αυτόν.

Ερώτηση 5η: Τι συναισθήματα νιώθετε κατά τη διάρκεια της συγγραφής της ποίησης;

Α.Σ.: Η ώρα της δημιουργίας της ποίησης είναι ιερή, μπορώ να πω. Κατ’ αρχήν αν έχεις την έμπνευση να γράψεις, εγκαταλείπεις οποιαδήποτε δουλειά έχεις αρχίσει στη μέση. Την ώρα εκείνη νιώθεις σαν να βρίσκεσαι σε νιρβάνα, σε έκσταση.

Ερώτηση 6η: Πώς θα χαρακτηρίζατε το βιβλίο σας “Οίμοι, λέγουσα”;

Α.Σ.: Είναι πολύ δύσκολο να το χαρακτηρίσω. Είναι το μόνο βιβλίο που έγραψα χωρίς να παρέμβω εκ των υστέρων σχεδόν καθόλου. Είναι βιβλίο καρδιάς.

Ερώτηση 7η: Όλα τα ποιήματά σας περιστρέφονται γύρω από τον χαμό του γιου σας –αν κατάλαβα καλά. Πόσο επίπονο ήταν για εσάς να βγάλετε τον πόνο σας μέσω των ποιημάτων σας; Ή ήταν βαθιά λυτρωτικός αυτός ο τρόπος να μιλήσετε για όσα σας πονάνε;

Α.Σ.: Μου ήταν απόλυτη ανάγκη να γράψω αυτά τα ποιήματα. Όταν ολοκλήρωνα ένα σχετικό ποίημα ένιωθα μια κάποια λύτρωση, ο πόνος όμως επανερχόταν το ίδιο αφόρητος μετά.

Ερώτηση 8η: “Προσφωνήσεις” τιτλοφορείται ένα από τα ποιήματά σας. Πρόκειται για ένα ποίημα με πόνο ψυχής, συνειδητοποίηση των γεγονότων και ένας μητρικός σπαραγμός –επιτρέψτε μου να χρησιμοποιήσω αυτόν τον όρο. “Μάνα” τι όμορφη προσφώνηση. Ποιος είναι ο ορισμός της “μάνας” για εσάς;

Α.Σ.: Η αγάπη της μάνας για τα παιδιά της είναι μοναδική. Είναι η μόνη αγάπη που δεν ζητά ανταπόκριση. Όσο για την λέξη «μάνα» νομίζω ότι είναι η πιο όμορφη επίκληση από όλες τις σχετικές: μητέρα, μαμά, μανούλα. Τις αγκαλιάζει όλες.

Ερώτηση 9η: Έχετε μεταφράσει πολλά ποιήματα και έχετε εκδώσει, επίσης, αρκετές και πολλά δικά σας πονήματα έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Ακόμα, η Ελλάδα έχει εκπροσωπηθεί από εσάς στα Διεθνή Φεστιβάλ Ποίησης, τα οποία έχουν πραγματοποιηθεί σε πολλές χώρες. Θα θέλατε να αποτυπώσετε σε εμάς, όπως και όσο μπορείτε, αυτές τις εμπειρίες ζωής που είχατε και έχετε;

Α.Σ.: Κατ’ αρχάς γνώρισα σημαντικούς ποιητές από άλλες χώρες. Η εκπροσώπησή μου στην Ιταλία, στο Τολέδο και στην Τζένοβα ήταν για ένα γνωστό Διεθνές Φεστιβάλ το Voix Vivres. Κυρίως αυτό της Γαλλίας γίνεται σ’ ένα μικρό χωριουδάκι κοντά στη Νίκαια, τη Sete. Διαρκεί 10 μέρες, όλο το χωριό είναι γεμάτο με αφίσες και στέκια όπου διαβάζαμε, κι αυτό γινόταν στα πιο απίθανα μέρη. Στην διαδρομή με τη βάρκα στο ποτάμι, στο ψηλότερο σημείο ενός φάρου, στο νεκροταφείο όπου είναι θαμμένος ο μεγάλος ποιητής Valery κ.α. Σ’ όλη την πόλη υπάρχει μια γιορτινή ατμόσφαιρα. Οι κάτοικοι της πόλης τρέχουν από την μια εκδήλωση στην άλλη έτσι που ποτέ δεν είχαμε λίγους, αντίθετα αρκετούς έως πολλούς ακροατές. Αλλά και στα άλλα Φεστιβάλ, στο παραμυθένιο Μαρόκο και στην αγαπημένη Ιταλία η εμπειρία ήταν μοναδική. Όταν ήμουν στην Κωνσταντινούπολη ένας ιρακινός ποιητής μού ψιθύρισε στ’ αυτί: «Σκέψου αυτά τα μέρη που βλέπουμε ήταν κάποτε δικά σας» και συγκινήθηκα πολύ.

Ερώτηση 10η: Τι θα θέλατε να πείτε στους αναγνώστες σας;

Α.Σ.: Τι θα μπορούσα να πω; Συγκεκριμένα για το τελευταίο μου βιβλίο, ας δείξουν κατανόηση αν ξέφυγα λίγο στο συναίσθημα, αλλά μου ήταν πολύ δύσκολο γράφοντας για τον γιο μου που έχασα, να τιθασεύσω τον πόνο μου.

Ερώτηση 11η: Θα θέλατε να μας πείτε μερικά λόγια για το επόμενο συγγραφικό βήμα σας;

Α.Σ.: Πριν από το συμβάν, είχα συγκεντρώσει πολλά ποιήματα που αποφάσισα να τα συμπεριλάβω στην συλλογή μου «Silver Alert». Μετά όμως συνειδητοποίησα ότι δεν ανταποκρίνονταν όλα στο θέμα και αποφάσισα να συμπεριλάβω μόνον όσα ήσαν σχετικά με αυτό. Όταν συνέβη το ατύχημα και μετά, δεν μπορούσα να επικεντρωθώ σε άλλο θέμα από αυτό του γιού μου και επί τέσσερα χρόνια έγραφα μόνον γι’ αυτόν. Έχω και άλλα πολλά ποιήματα για τον Αλέξη μου, αλλά επέλεξα αυτά που ήσαν λιγότερο συναισθηματικά. Μετά με την υπόθεση της καραντίνας έγραψα αρκετά σχετικά ποιήματα, τα οποία μαζί με αυτά που είχα παραλείψει τότε, απαρτίζουν μία συλλογή. Δεν ξέρω αν θα προχωρήσω σε αυτήν ή θα δημοσιεύσω μία συγκεντρωτική, ιδέα που με δελεάζει γιατί έχω ήδη δεκατρείς συλλογές.

Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για τη συνέντευξη που μου παραχωρήσατε! Εύχομαι κάθε επιτυχία και καλοτάξιδα τα βιβλία σας!!!

Η Αγγελική Σιδηρά γεννήθηκε στην Αθήνα το 1938. Το 1963 παντρεύτηκε τον Γιώργο Παπακώστα και απέκτησαν τρεις γιους.

Έχει εργαστεί στην Εθνική Τράπεζα Ελλάδος και στο Υπουργείο Εξωτερικών. Είναι εθελόντρια Κοινωνικής Πρόνοιας στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό.

Ποιήματά της έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά, ισπανικά, γερμανικά, αγγλικά, ιταλικά και τουρκικά. Επίσης έχουν συμπεριληφθεί σε γνωστές ανθολογίες και δημοσιευθεί σε εφημερίδες και λογοτεχνικά περιοδικά.

Είναι μέλος της Εταιρίας Συγγραφέων και ιδρυτικό μέλος του Κύκλου Ποιητών. Κριτικές για το έργο της έχουν δημοσιευθεί σε εφημερίδες και λογοτεχνικά περιοδικά. Ποίησή της έχει συχνά παρουσιαστεί στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη, καθώς και στην επαρχία.

Τον Απρίλιο του 2010 εκπροσώπησε την Ελλάδα στο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης που έγινε στην Κωνσταντινούπολη, πολιτιστική πρωτεύουσα του 2010, τον Σεπτέμβριο του 2015 στο Τολέδο της Ισπανίας, τον Ιούλιο του 2016 στη Σετ της Γαλλίας και τον Ιούνιο του 2019 στη Γένοβα της Ιταλίας, στο Φεστιβάλ Ποίησης Voix Vives.

Έχει δημοσιεύσει δώδεκα ποιητικές συλλογές. Έχει μεταφράσει ποιήματα της Αμερικανίδας ποιήτριας Έμιλυ Ντίκινσον και έχει συμμετάσχει στην έκδοση της μαρτυρίας Αίσθηση γυναίκας με άλλες πέντε συγγραφείς.

Από τις εκδόσεις Κέδρος κυκλοφορούν επίσης οι ποιητικές της συλλογές Silver Alert (2016), που τιμήθηκε με το Κρατικό Ειδικό Θεματικό Βραβείο για βιβλίο που προάγει σημαντικά τον διάλογο πάνω σε ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα και Οίμοι, λέγουσα (2020).

(2020) Οίμοι, λέγουσα, Κέδρος

(2017) Ο Ντρούφυ το σαλιγκαράκι και άλλες ιστορίες, Κουκούτσι

(2016) Silver Alert, Κέδρος

(2013) Αναπάντεχα κοντά, Ευθύνη

(2010) Αμφίδρομη έλξη, Διάττων

(2007) Αμείλικτα γαλάζιο, Εκδόσεις Καστανιώτη

(2004) Κοντσέρτο στη Δρέσδη, Νεφέλη

(1998) Ο πιο μικρός περίπατος, Πλανόδιον

Συμμετοχή σε συλλογικά έργα

(2018) Ο ποιητής Ορέστης Αλεξάκης, Κουκκίδα

(2017) Η Ελλάδα ταξιδεύει, ολοένα ταξιδεύει, Ιωλκός

(2000) Αίσθηση γυναίκας, Εκδόσεις Καστανιώτη

Μεταφράσεις

(1996) Dickinson, Emily, 1830-1886, Ποιήματα, Ερμείας

ΟΙΜΟΙ, ΛΕΓΟΥΣΑ

Προσφωνήσεις

Ο μικρός μου γιός

παίρνει τον ρόλο του πατέρα μου.

«Κουλιὼ» με αποκαλεί

και ξαναγίνομαι μικρή

κι εκείνος μεγαλώνει, ο προστάτης μου.

Ο πιο μεγάλος αποφεύγει να με προσφωνεί,

κι αν υποχρεωθεί

«μαμά» με λέει

ντροπαλά σχεδόν

και είναι σαν να θέλει

να κρυφτεί από τον εαυτό του.

Ο Αλέξης μου «μάνα» θαρρετά με φώναζε

– προσέξτε τον παρωχημένο χρόνο –

και τα σπλάχνα μου τραντάζονταν

καθώς με ταύτιζε

με τον υπέρτατό μου ρόλο.

Τώρα ίσως να καταλάβατε

γιατί θρηνώ. «Μάνα» ποτέ,

ποτέ δεν πρόκειται να ξανακούσω.

Silver alert

Amber alert

Κοριτσάκι γύρω στα τέσσερα

ντυμένο με την τριανταφυλλί του αθωότητα

με την ατίθαση αλογοουρά

και μάτια μεγαλωμένα

για να χωρέσει όλο το μέλλον

που απλωνότανε μπροστά του

εξαφανίστηκε.

Αυτή λοιπόν ήμουν εγώ,

χαμένη οριστικά,

κρυμμένη κάπου στα εβδομήντα τόσα χρόνια

που μεσολάβησαν.

Άφαντη. Λησμονημένη

εκεί  στην ξεγνοιασιά,

στην προσδοκία,

στο γέλιο το ανέμελο,

σχεδόν στην άγνοια.

Ψάξτε για μένα,

σας εκλιπαρώ!

Η άγνωστη που είμαι τώρα

στο  κάτοπτρο συναπαντά

μια παρωδία της, είδωλο εξαθλιωμένο

που αγνοεί πως είναι αυτή

το κοριτσάκι που γυρεύετε

και  που γι’ αυτό

ποτέ δεν θα το βρείτε.