Συζητώντας με τον Κώστα Καβανόζη

Ερώτηση 1η: Ποιος/α είναι ο/η αγαπημένος/η σας συγγραφέας;

Κ.Κ.: Έχω περισσότερο λατρέψει βιβλία, όχι συγγραφείς. Όσο περνάνε τα χρόνια όμως, τόσο πιο δύσκολο το βρίσκω να μιλάω γι’ αυτά. Ο λόγος είναι ότι απομακρύνομαι, και μάλιστα όλο και πιο γρήγορα, από την ηλικία εκείνη που τα ένιωθα ακόμη ζωντανά μέσα μου. Κι όσα βιβλία τυχαίνει να αγαπήσω πια, δεν τα αγαπάω με τον ίδιο τρόπο.

Ερώτηση 2η: Ποιο είναι το πρώτο βιβλίο που διαβάσατε;

Κ.Κ.: Το «Χωρίς οικογένεια» του Εκτόρ Μαλό. Ήμουν μαθητής της δευτέρας δημοτικού και θυμάμαι ότι δεν μπορούσα να το αφήσω από τα χέρια μου. Και μολονότι συστηματικός αναγνώστης δεν κατάφερα να γίνω ποτέ στη ζωή μου, έκτοτε δεν σταμάτησα να διαβάζω.

Ερώτηση 3η: Τι σας ώθησε να ξεκινήσετε τη συγγραφή;

Κ.Κ.: Η σφοδρή επιθυμία που είχα από έφηβος μαζί με την ηττοπαθή αίσθηση ότι αυτά τα πράγματα δεν είναι για μένα. Ώσπου μετά από μια μακρά, άγονη πορεία με βαρύ κόστος για την προσωπική μου ζωή συνειδητοποίησα ξαφνικά και με τρόμο –κυριολεκτώ– τα χαράματα της 13ης Νοεμβρίου 2000 ότι η ηττοπάθειά μου οφειλόταν κυρίως στην τυφλότητά μου. Από τότε ελπίζω να μην επιστρέψω ποτέ ξανά σε αυτήν, αν και, το ξέρω πολύ καλά, αν είναι να μου συμβεί, δεν πρόκειται καν να το αντιληφθώ.

Ερώτηση 4η: Πώς θα χαρακτηρίζατε το βιβλίο σας “Τυχερό”;

Κ.Κ.: Ως ένα μυθιστόρημα φτιαγμένο αποκλειστικά από αυτούσια στοιχεία της πραγματικότητας. Το πρώτο δυστύχημα της Ολυμπιακής Αεροπορίας στις 29 Οκτωβρίου 1959 γίνεται ο άξονας γύρω από τον οποίο κινείται η τραγική μοίρα του Βαγγέλη Βολοβότση, δασκάλου στον Έβρο και πολιτικού πρόσφυγα στην Ουγγαρία μετά τον Εμφύλιο. Πολλοί ίσως αναρωτηθούν αν όντως πρόκειται για μυθιστόρημα, αφού η επινοημένη μυθοπλασία απουσιάζει εντελώς από τις σελίδες του, αυτό όμως ήταν εξαρχής το στοίχημα που είχα βάλει: να φτιάξω ένα μυθιστόρημα με έναν ολοκληρωμένο μύθο του οποίου «όλα τα πρόσωπα υπήρξαν, όλα τα λόγια ειπώθηκαν και όλα τα

γεγονότα συνέβησαν», όπως διευκρινίζεται εξαρχής στο βιβλίο. Ούτως ή άλλως, ζούμε μια ζωή για την οποία μόνο με την αφήγηση μπορούμε να μιλήσουμε και την οποία, επιπλέον, πλάθουμε εκ νέου κάθε φορά που αφηγούμαστε. Μυθοπλασία και πραγματικότητα είναι αξεδιάλυτα υπό το πρίσμα αυτό.

Ερώτηση 5η: Πιστεύετε στην τύχη και στη διαίσθηση;

Κ.Κ.: Σίγουρα υπάρχουν πολλά τα οποία δεν μπορούμε να κατανοήσουμε με βάση τη λογική, ούτε χρειάζεται άλλωστε. Είμαστε φτιαγμένοι για πολύ περισσότερα και πολύ πιο μακρινά πράγματα από τα λίγα που θα αντικρίσουμε στο ταξίδι μας και τα ελάχιστα που θα καταφέρουμε να προσπελάσουμε. Η ζωή όμως κρύβει συγκλονιστικές στιγμές αποκάλυψης που μας δείχνουν, αστραπιαία έστω, την κρυμμένη φύση των πραγμάτων. Στο χέρι μας είναι πώς θα πορευτούμε μετά. Αυτό μπορεί να είναι η τύχη, το πεπρωμένο ή και το αποτέλεσμα της διαίσθησής μας. Έχει άραγε σημασία πώς θα το ονομάσουμε;

Ερώτηση 6η: Το βιβλίο σας είναι μία μείξη ηχητικών ντοκουμέντων, αληθινών γεγονότων χωρίς κάποια μυθοπλαστική εξέλιξη της ιστορίας. Σας δυσκόλεψε να εντάξετε όλα αυτά τα πράγματα στο βιβλίο σας;

Κ.Κ.: Θα διαφωνήσω μαζί σας ως προς την εξέλιξη. Αφηγούμαι μια ιστορία με αρχή μέση και τέλος, η οποία όμως δεν ξεδιπλώνεται με αυτή τη σειρά μέσα στο βιβλίο. Υπάρχει ένα συνεχές μπρος-πίσω στον χρόνο, που απλώνεται από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα και φτάνει μέχρι τις μέρες μας. Όσον αφορά όλα αυτά που συμπεριέλαβα στο μυθιστόρημα, πράγματα που εντέλει το συγκροτούν και του δίνουν την ταυτότητά του, θα έλεγα ότι χρειάστηκε πάρα πολλή δουλειά ώσπου να καταφέρω αρχικά να τα συγκεντρώσω και εν συνεχεία να τα ξεδιαλέξω και να τα συνθέσω σε μια ιστορία. Το υλικό που έμεινε έξω από το βιβλίο είναι φυσικά πολύ μεγαλύτερο, όπως και το υλικό που ανακαλύπτω εκ των υστέρων. Πολλοί άνθρωποι που σχετίστηκαν με τα πρόσωπα της ιστορίας μου, μου δίνουν πληροφορίες τις οποίες αγνοούσα κατά τη διάρκεια της συγγραφής. Έτσι όμως το βιβλίο μού δείχνει κάθε φορά ότι έχει τη δική του ζωή.

Ερώτηση 7η: Στο βιβλίο σας συνυπάρχουν ταυτόχρονα η νέα ελληνική γλώσσα με την καθαρεύουσα. Σας προβλημάτισε μήπως κάποιοι δυσκολευτούν να ακολουθήσουν τη ροή του;

Κ.Κ.: Μολονότι πέρασε από το μυαλό μου, θεώρησα εντέλει ότι αυτό δεν θα αποτελέσει εμπόδιο και, αν κρίνω από τα σχόλια που έχω δεχτεί ως τώρα, μάλλον δικαιώθηκα. Η καθαρεύουσα των εγγράφων ή των εφημερίδων που χρησιμοποιώ δεν είναι μια καθαρεύουσα δύσκολη. Καθρεφτίζει ωστόσο ανάγλυφη την εποχή από την οποία προέρχεται τονίζοντας παράλληλα το πόσο στενά δεμένη είναι αυτή η εποχή με τη δική μας. Μπορεί εγώ, για παράδειγμα, να μη ζούσα τη δεκαετία του 1950, πόσους όμως ανθρώπους γνωρίζω προσωπικά, οι οποίοι τότε ζούσαν; Πόσους ανθρώπους πρόλαβα και γνώρισα στη ζωή μου από τη δεκαετία του 1920 ή και παλιότερα, ανθρώπους που είχαν γεννηθεί και τον 19ο αιώνα ακόμα; Και αυτή μου την εμπειρία άραγε δεν τη μεταδίδω με κάποιο τρόπο και στα παιδιά μου, τα οποία φυσικά δεν τους πρόλαβαν; Κι όλα αυτά δεν έχουν πρωτίστως να κάνουν με τη γλώσσα, με τη γλωσσική μνήμη μας;

Ερώτηση 8η: Ένα αεροπορικό δυστύχημα και τα χρόνια του εμφυλίου πολέμου δοκιμάζουν τον ελληνικό λαό. Πολλές οι μαύρες σελίδες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Μπορεί ο λαός να αποτινάξει αυτές τις “κακοδαιμονίες” από πάνω του και να ωριμάσει από αυτά;

Κ.Κ.: Θα έλεγα πως και αν ακόμα μπορεί, είναι κάτι που θα συμβεί πολύ πολύ αργά και πιθανότατα δεν θα έχει μόνιμα αποτελέσματα. Εκεί που νομίζουμε αφελώς ότι ωριμάσαμε, ότι αφήσαμε πίσω μας λάθη, επιπολαιότητες, κακίες και δεν ξέρω τι άλλο, έρχεται η πραγματικότητα και μας δείχνει τα δόντια της, τον εαυτό μας δηλαδή, θυμίζοντάς μας ότι κατά βάθος παραμένουμε πάντα οι ίδιοι.

Ερώτηση 9η: Τι θα θέλατε να πείτε στους αναγνώστες σας;

Κ.Κ.: Να κοιτάξουν γύρω τους και να δουν πόσο ειρωνική είναι η ζωή μαζί μας. Αν κάποιος το αντιληφθεί αυτό, αλλάζει πιθανότατα και τον τρόπο που βλέπει τα πάντα.

Ερώτηση 10η: Θα θέλατε να μας πείτε μερικά λόγια για το επόμενο συγγραφικό βήμα σας;

Κ.Κ.: Η συγγραφή δεν λείπει ποτέ από την καθημερινότητά μου, το επόμενο όμως εκδοτικό μου βήμα δεν το γνωρίζω ακόμα. Ίσως μια συλλογή διηγημάτων η οποία ήδη γράφεται, ίσως ένα θεωρητικό βιβλίο. Εκπονώ μια διδακτορική διατριβή για το μυθιστόρημα-ντοκουμέντο, στην οποία φιλοδοξώ να διερευνήσω τη λογοτεχνική διάσταση της πραγματικότητας. Με άλλα λόγια, την κρυμμένη μέσα στα πράγματα λογοτεχνία, τη μυθοπλασία της αλήθειας. Θα δούμε.

Β.Δ.: Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για τη συνέντευξη που μου παραχωρήσατε! Εύχομαι κάθε επιτυχία και καλοτάξιδα τα βιβλία σας!!!

Κ.Κ.: Ειλικρινά το χάρηκα και σας ευχαριστώ θερμά και εγώ. 

 

 

 

 

 

 

Ο Κώστας Καβανόζης γεννήθηκε στην Κομοτηνή το 1967. Είναι φιλόλογος στη Μέση Εκπαίδευση και υποψήφιος διδάκτορας Δημιουργικής Γραφής, αντικείμενο το οποίο έχει διδάξει στο ΠΜΣ «Δημιουργική Γραφή» του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και σε ποικίλα σεμινάρια. Υπό έκδοση από τις Εκδόσεις Πατάκη βρίσκεται το μυθιστόρημά του Τυχερό. Κυκλοφορούν τα βιβλία του Το χαρτόκουτο (μυθιστόρημα, Πατάκης 2015, βραχεία λίστα Βραβείου Μυθιστορήματος Αναγνώστη), Όλο το φως απ’ τα φεγγάρια (διηγήματα, Πατάκης, 2011, βραχεία λίστα Κρατικού Βραβείου Διηγήματος και Βραβείου Διηγήματος Διαβάζω), Του κόσμου ετούτου (μυθιστόρημα, Κέδρος, 2009) και Χοιρινό με λάχανο (νουβέλες, Κέδρος, 2004). Κείμενά του έχουν συμπεριληφθεί σε συλλογικές εκδόσεις, δημοσιεύονται κατά καιρούς σε εφημερίδες, περιοδικά και ηλεκτρονικές σελίδες, έχουν παιχτεί στο θέατρο και έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, τα αλβανικά, τα γαλλικά και τα ουγγρικά. Το 2012 τιμήθηκε από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου της Γαλλίας (CNL) με υποτροφία συγγραφής. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων.

(2017) Τυχερό, Εκδόσεις Πατάκη

(2015) Το χαρτόκουτο, Εκδόσεις Πατάκη

(2011) Όλο το φως απ' τα φεγγάρια, Εκδόσεις Πατάκη

(2009) Του κόσμου ετούτου, Κέδρος

(2004) Χοιρινό με λάχανο, Κέδρος

Συμμετοχή σε συλλογικά έργα

(2016) Τα πάθη στη λογοτεχνία, Εκδόσεις Καστανιώτη

(2015) Ερωτικά εγκλήματα, Εκδόσεις Πατάκη

(2006) Με τον Γ. Μ. Βιζυηνό, αλλά και χωρίς αυτόν, Εκδόσεις Πατάκη

 

Τυχερό

Αεροπλάνον της «Ολυμπιακής» εξ Αθηνών προς Θεσσαλονίκην κατέπεσεν εις το Κακοσάλεσι - Οι 18 επ' αυτού εφονεύθησαν ΤΑ ΜΕΤΑΒΑΝΤΑ ΕΠΙ ΤΟΠΟΥ ΣΥΝΕΡΓΕΙΑ ΟΥΔΕΝΑ ΕΥΡΟΝ ΕΝ ΖΩΗ - ΣΚΑΦΟΣ, ΕΠΙΒΑΤΑΙ ΚΑΙ ΑΠΟΣΚΕΥΑΙ ΕΚΑΙΟΝΤΟ ΜΕΧΡΙ ΤΟΥ ΜΕΣΟΝΥΚΤΙΟΥ Μακεδονία, 30 Οκτωβρίου 1959 Το "Τυχερό" είναι ένα μυθιστόρημα συγκροτημένο από γεγονότα· αφηγείται μια αληθινή, τραγική ιστορία. Η εκκένωση της Ανατολικής Θράκης το 1922 και η εγκατάσταση του νεαρού Βαγγέλη Βολοβότση στο χωριό Τυχερό του'Εβρου, ο χωρισμός του από τον επτάχρονο γιο του εξαιτίας του Εμφυλίου, η ανοικοδόμηση από Έλληνες πολιτικούς πρόσφυγες του ουγγρικού χωριού Μπελογιάννης και η επιστροφή στην πατρίδα συνθέτουν -με άξονα το πρώτο θανατηφόρο δυστύχημα της Ολυμπιακής Αεροπορίας- έναν μυθιστορηματικό κόσμο δημιουργημένο αποκλειστικά από αυτούσια στοιχεία του υπαρκτού. Το Τυχερό εισχωρεί στην πραγματικότητα χρησιμοποιώντας ως αφηγηματικό υλικό πηγές, συμβάντα και μαρτυρίες και αναζητεί τη λογοτεχνική της διάσταση ενδίδοντας χωρίς δισταγμό στις ψευδαισθήσεις της Ιστορίας.

 

 

 

 

Το χαρτόκουτο

Από τις αµυγδαλιές µας µπροστά στο σπίτι µας στο χωριό, ζωντανή δεν έχει µείνει ούτε µία. Κάνα δυο κορµοί µονάχα υψώνονται ακόµα, ξεροί όµως. Διχάλες κούφιες µαυριδερές, την Ελενίτσα από κάτω τους µου ’τυχε να την αγαπήσω. Έφτυσα µια πέτρα πλακουτσωτή, την πέταξα στριφογυριστή προς τα πάνω κι ό,τι έβγαινε. Άµα µου τύχαινε η άφτυστη πλευρά, θα αγαπούσα τη Ρούλα.

 

 

 

 

 Όλο το φως απ' τα φεγγάρια

Κούνιες κρέμονται από τον γαλάζιο ουρανό όπως από την οροφή ενός τσίρκου και στρογγυλά φεγγάρια περιμένουν πεσμένα αυτόν που θα πάρει στον κόρφο του το φως τους. Βαριά η μυρωδιά των λουλουδιών μες στο κρύο και ασύννεφο το βλέμμα του Μπαμπανίκη πίσω απ' την πάχνη του πρωινού στο παράθυρο. Μια απέραντη θάλασσα αντικρίζει κάτω απ' το σπίτι του ο κύριος Πέτρος μόλις ξυπνάει και άρωμα λεμόνι αναδίνει το φρεσκοπλυμένο σώμα του Γ. Τ., ατακτοποίητο πάνω στα πλακάκια του μπάνιου. Σκύβει ο παππούς να φιλήσει, λιγάκι προτού σβήσει ο χρόνος, τα παμπάλαια μάτια του εγγονού του και ο πεινασμένος πελάτης του "Πυρετού" εξοργίζεται που η θερμοκρασία στο αίμα του δεν ανεβαίνει στους 42 βαθμούς Κελσίου, όπως σε μια φυσιολογική κότα. Κι αν ο γέρος στον σταθμό δεν μπόρεσε να ξεχωρίσει τα δυο σπουργίτια του, τι πειράζει, πιο πολλά κι απ' τα φύλλα είναι στα δέντρα τα πουλιά. Οι εννιά ιστορίες του βιβλίου οφείλουν την ύπαρξη τους στην απτή πραγματικότητα που πηγάζει από τον κόσμο των ονείρων, το ψέμα της μνήμης και τα μυστικά βιώματα της ανθρώπινης ψυχής.