Κριτική Βιβλίου “Λίγες και μία νύχτες” του Ισίδωρου Ζουργού

Η ιστορία ξεκινάει το 1909, από τον εκτοπισμό του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ στη Θεσσαλονίκη και συγκεκριμένα στη Βίλα Αλλατίνι. Εκεί, κρυφά από όλους, ο Λευτέρης Ζευγός θα ακούσει δια στόματος σουλτάνου όλη τη ζωή του, την οποία αφηγείται στην πανέμορφη και 11χρονη Μίρζα. Ο Λευτέρης Ζευγός είναι ένα 11χρονο παιδί, γιος Έλληνα κηπουρού και Γαλλίδας. Ο Λευτέρης θα μαγευτεί από τη Μίρζα. Ο αέρινος χορός της, το βελούδινο άγγιγμά της στις νότες του πιάνου ή η απαράμιλλη ομορφιά της; Δεν μπορεί να βρει την απάντηση. Ο έρωτάς του μένει κρυφός από τους γύρω. Μόνο η Μίρζα τον γνωρίζει και γοητεύεται και η ίδια από τον Λευτέρη. Κανείς δεν πρέπει να μάθει τίποτα. Η Μίρζα είναι κόρη πλούσιου ντονμέ ενώ ο Λευτέρης ένας φτωχός. Η κοινωνική ανισότητα μεγάλη. Ενώ η διαφορά θρησκεύματος μεγαλύτερη. Η μαινόμενη πυρκαγιά του 1917 θα αλλάξει τη μοίρα πολλών και ένα λάθος θα αποβεί μοιραίο. Αυτό θα έχει ως επακόλουθο, ο Λευτέρης να βρεθεί στον στρατό. Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος είναι πια γεγονός και μαζί με άλλους στρατιώτες Έλληνες και Γάλλους θα βρεθεί στην Κριμαία. Οι μόνοι που δεν φέρουν ευθύνη είναι οι στρατιώτες. Έρμαιοι των καταστάσεων και των πολιτικών συγκυριών θα καλεστούν να πολεμήσουν. Μία λιποταξία θα σταθεί η αιτία να αλλάξει όνομα και να ονομαστεί Ευγένιος Ζιρντό. Ένας νέος πόλεμος θα φέρει τα πάνω – κάτω στην Ελλάδα. Η Μικρασιατική καταστροφή του 1922 θα γίνει ο λόγος την ανταλλαγής πληθυσμών. Έλληνες του Πόντου θα ξεριζωθούν μεταβαίνοντας στην Ελλάδα και αντίστοιχα τούρκικος πληθυσμός και ντονμέδες θα φύγουν εγκαταλείποντας για πάντα τα σπίτια τους.
Ο Ζιρντό θα γνωρίσει πολλές γυναίκες, θα μπει σε επικίνδυνα και παράνομα μονοπάτια. Από τη Γαλλία θα βρεθεί σε αρκετές περιοχές ανά την Ευρώπη. Η κοινωνική ανέλιξη είναι πια γεγονός. Ο ασήμαντος Λευτέρης γίνεται ο επιφανής Ευγένιος. Η μισαλλοδοξία του μεγάλη. Μία νύχτα θα σταθεί αρκετή για την επάνοδό του στην αγαπημένη του Θεσσαλονίκη, με το νέο του όνομα.
Τα χρόνια περνάνε και θα βρεθεί στην περίοδο της γερμανικής κατοχής, όπου οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης διώκονται και οι άνθρωποι βιώνουν την πείνα, την ανέχεια και την κακουχία. Εκεί ο Ευγένιος και πολλοί άλλοι θα κλιθούν να στεγάσουν και να συμβιώσουν μαζί με στρατιώτες του Γ' Ράιχ. Ενώ, χρονολογικά έρχονται και τα Σεπτεμβριανά της Πόλης, το 1955, με νέα καραβάνια προσφύγουν να συρρέουν με στόχο να επαναπατριστούν στην Ελλάδα. Η περίοδος της αντιπαροχής, δεκαετία του 1960, αναβιώνει στο μυθιστόρημα και μία δεκαετία αργότερα, βλέπουμε τον τυφλό, πλέον, Ζιρντό να συνομιλεί με τον Ορέστη, έναν νεαρό απόφοιτο φιλολογίας, ο οποίος αναλαμβάνει να συγγράψει την ιστορία του Λευτέρη, και μετέπειτα Ευγένιου.
Η μορφή του μυθιστορήματος χωρίζεται σε κεφάλαια και στάσιμα –επτά συνολικά. Ο Ζιρντό θα συναντήσει και θα γνωρίσει, εν ευθέτω χρόνω, τον Βασίλι Γιούγκερμαν –ήρωα του Καραγάτση–, θα αναφερθεί στον Κόμη Μοντεχρήστο του Αλέξανδρου Δουμά, στο “Σιδερένιο Τακούνι” του Jack London και στους “Άθλιους” του Victor Hugo. Είναι κάτι που ο συγγραφέας το έχει κάνει και σε άλλα του βιβλία.
Η Θεσσαλονίκη είναι μία ιδιαίτερη πόλη με μεγάλη ιστορία. Δε θα μπορούσε, λοιπόν, να λείπει από την ιστορία. Άλλωστε, το μυθιστόρημα βασίστηκε στο γεγονός του Αβδούλ Χαμίτ και την εξορία του στη Θεσσαλονίκη. Η γραφή του είναι γλαφυρή, με έντονα στοιχεία λυρισμού –ιδιαίτερα στα γράμματα του Λευτέρη προς τη Μίρζα και αντιστρόφως–, τα ιστορικά στοιχεία που αποκαλύπτονται βρίθουν ενδελεχούς έρευνας από τον Ισίδωρο Ζουργό, το λεξιλόγιο εντυπωσιάζει κάθε αναγνώστη και τον τοποθετεί μαθητή στα έδρανα ενός σχολείου με τον συγγραφέα εν είδει διδασκάλου. Προσωπικά, έπιασα τον εαυτό μου αρκετές φορές, σε λέξεις – ορολογίες στρατιωτικές και σλαβικές, να ψάχνω να βρω την έννοιά τους.
Αγάπησα τον Ζιρντό, παρόλο που ορισμένες φορές ήταν απόμακρος, εγωιστής και ολίγον είρων. Συμπόνεσα τη Μίρζα και οι νότες της στο πιάνο, την ώρα του αποχωρισμού, με έκαναν να δακρύσω Τέλος, λάτρεψα τον Ορέστη με την επιμονή του και την υπέρμετρα θετική σκέψη του και αυτοπεποίθησή του. Το “Λίγες και μία νύχτες είναι ένα ιδιαίτερο ανάγνωσμα, για ένα απαιτητικό κοινό! Άραγε μπορεί κάποιος μέσα σε μία νύχτα να εξιστορήσει όλη του τη ζωή μέσα από ένα μυθιστόρημα; Και όμως, ο συγγραφέας Ισίδωρος Ζουργός μας δείχνει ότι μπορεί!





Βασιλική Διαμάντη