Κριτική Βιβλίου “Του Πόντου προσφυγόπουλο” της Μαρίας Μήτσιου

Ο Γιάννης Κοντογιαννίδης ζει στη Ζύμονα, ένα χωριουδάκι του Πόντου. Η ζωή τους είναι φτωχική μέχρι που τα χρόνια περνούν και μαζί τους έρχεται η κατάταξη στον τουρκικό στρατό για όλα τα αρσενικά από 14 έως 45 ετών, αλλά η αλήθεια είναι διαφορετική από αυτή που νομίζουν όλοι. Ο πατέρας του Γιάννη φεύγει και ο ίδιος ως ο μεγαλύτερος από όλα τα αδέρφια του οφείλει να γίνει ο προστάτης όλης της οικογένειας.
Τα τάγματα εργασίας είναι πια γεγονός. Όσοι μπορούν να δραπετεύσουν, το κάνουν. Είναι το μοναδικό πράγμα που μπορούν να κάνουν για να σωθούν από τις απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης. Η μόνη λύση αυτών για να γλιτώσουν από την αγριότητα των Τούρκων είναι να γίνουν αντάρτες.

«Σιμέλα λεν' την Παναγιά,
Σιμέλα λεν' και σένα,
Πρώτα φιλώ την Παναγιά
και δεύτερον εσένα»
(Ποντιακό τραγούδι που τραγουδούσε στα εγγόνια της η γιαγιά) σελίδα 24

Σύμμαχοι των Τούρκων γίνονται οι Τσέτες, οι οποίοι σκοτώνουν τους Έλληνες με απίστευτη αγριότητα. Και κάπως έτσι ξεκινάει ο γολγοθάς για όλους τους Έλληνες. Καραβάνια Ποντίων φεύγουν από τον τόπο τους. Είναι η μοναδική λύση για να σωθούν. Το ίδιο συμβαίνει και με την οικογένεια του Γιάννη. Και το χειρότερο; Η ορφάνια χτυπάει την πόρτα τους. Αλλά πρέπει να βρουν τρόπο για να επιβιώσουν. 

Ο Γιάννης θα κάνει έναν άθλο διαδρομών. Από το παιδομάζωμα της τουρκοκρατίας θα βρεθεί σε ένα χριστιανικό ορφανοτροφείο και από εκεί στο χωριό του Ζύμονα και στο Ερζιγκιάν πλάι στον παππού του. Αλλά η συμβίωση με τη νέα οικογένεια του παππού του δεν θα είναι η ιδανική. Αυτό θα ωθήσει τον Γιάννη να φύγει για να βρει τον θείο του Ρωμανό. Στην Τραπεζούντα πλέον θα βρεθεί στο «Ελληνικό Ορφανοτροφείο Τραπεζούντας», όπου λάμβαναν περίθαλψη τα ορφανά των Ποντίων που υπέστησαν διωγμό και από εκεί θα επιχειρήσει να γυρίσει πάλι πίσω στον παππού του. Μόνο που ο δρόμος θα του κρύψει πολλούς κινδύνους. Θα έρθει σε επαφή με Τούρκους και Τραντέλλενους και θα ακούσει ένα μοναδικής ομορφιάς παραδοσιακό ποντιακό τραγούδι από έναν αντάρτη –το οποίο θα βρούμε στις σελίδες 77-79. Θα πάει στο Ερζιγκιάν και μετά στη Ζύμονα. Και από εκεί θα φύγει για να μεταβεί πλέον στην Ελλάδα, όπου και εκεί η διαδρομή του θα είναι μεγάλη μέχρι τον οριστικό προορισμό του.
Ποιο είναι, λοιπόν, του Πόντου προσφυγόπουλο;
Ο παππούς της συγγραφέως, η οποία έγραψε την ιστορία της ζωής του και τη διαδρομή του από την ομορφιά της ζωής, την κόλαση του πολέμου μέχρι τον ξεριζωμό του και την εγκατάστασή του στην Ελλάδα.
Μπορεί να διαβαστεί από ένα παιδί που βρίσκεται στην προεφηβεία και στην εφηβεία;
Εννοείται πως ναι! Για να μην πω ότι επιβάλλεται! Άλλωστε το παρόν βιβλίο διακρίθηκε με το Πρώτο Βραβείο Εφηβικού Διηγήματος στον Διαγωνισμό Ορθόδοξου Χριστιανικού Παιδικού Βιβλίου 2017. Βεβαίως αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί να διαβαστεί μόνο από αυτές τις ηλικιακές ομάδες. Κάθε αναγνώστης οφείλει να το διαβάσει. Για να μάθει την ιστορία του Ελληνισμού, τον αφανισμό και την εξόντωση των Ποντίων, τα γεγονότα του τότε που δεν ήταν «συνωστισμός» αλλά ένας σκληρός πόλεμος και ο προάγγελος των γεγονότων και των βασανιστηρίων του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Πρόκειται για μία προσεγμένη έκδοση από τις εκδόσεις Σαΐτη. Το φύλλο είναι γυαλιστερό και η διάσπαρτη εικονογράφησή του φέρει την υπογραφή της Μαρίας Αναστασίου. Τα χρώματα είναι ζωηρά και η έντονη χρωματικά παλέτα που χρησιμοποιεί μας θυμίζει αγιογραφίες.
Αναμφίβολα, όλη η ιστορία μου προκάλεσε ρίγη συγκίνησης, παρότι δεν έχω ρίζες από τον Εύξεινο Πόντο. Όμως πονάω για τα όσα συνέβησαν στον λαό μου. Έμαθα μερικές ποντιακές εκφράσεις, γνώρισα τον πόνο του Γιάννη και χιλιάδων άλλων ανθρώπων που βρέθηκαν σε παρόμοια δεινή θέση, αφουγκράστηκα τα συναισθήματα της συγγραφέως και έγινα κοινωνός της. Εύχομαι να μην υπάρξουν άλλα τέτοια συνταρακτικά γεγονότα και η πορεία των λαών να είναι συμμαχική. Αξίζει όλοι οι αναγνώστες, Πόντιοι και μη, να προβούν στην ανάγνωση αυτού του πονήματος –κατάθεση ψυχής– από την ίδια τη συγγραφέα, η οποία θέλησε να μας πει την ιστορία της οικογένειάς της και του πόνου που έζησαν όλοι.

Βασιλική Διαμάντη